دغدغه های دختران در ازدواج، قابل درك و منطقی است و نباید با دیده اغماض چشم بر روی آن پوشید و توجهی بر حل این مشكل نكرد. در جامعه و فرهنگ كنونی ما به هر دلیلی شرایط ازدواج برخی از دختران فراهم نمی شود و آنها مجبورند چشم به در خانه دوخته و منتظر بمانند تا كسی به خواستگاری شان بیاید. در برخی موارد هم زمان انتظار به حدی می شود كه دیگر كار از كار گذشته و سن دختر بالا می رود. آنها در شكایت هایشان از این مشكل به برخی عوامل زیر اشاره می كنند:

الف) عدم زیبایی ظاهری
ب) فقر و نداری خانوادگی
ج) كم سوادی و طبقه پایین فرهنگی
د) موقعیت و منزلت پایین خانواده در جامعه و احیاناً بی اعتباری و بد نامی پدر یا مادر
ه) از دست دادن فرصت های مناسب، به علل های مختلف چون:

1- ادامه تحصیل
2- ترس از شكست در ازدواج
3- دست و پا گیر بودن ازدواج و ترس از محدود شدن آزادی
4- سختگیری والدین در امر موافقت با ازدواج
5- وجود دختران قبلی در خانواده
6- آماده نبودن خانواده و آداب و رسوم سنگین ازدواج
و....

علل و ریشه های مشكل و پیشگیری از آنها

به هر حال این یك مشكل جدّی و دامنگیر در جامعه ما است، كه باید ریشه‌یابی و مشكل‌گشایی كرد. در نگاه اوّل، علّت اصلی مشكلات این است كه جامعه ما، هنوز از اسلام ناب محمّدی فاصله زیادی دارد. دریغا! كه هنوز چهره اسلام، در بسیاری از مسائل پشت پرده مانده است. و پرده‌های جهل، خرافات و آداب و رسوم جاهلی جلوی خورشید درخشان اسلام را گرفته است. اگر در ازدواج، اسلام معیار و ملاك بود، اكثر یا همه این مشكلات وجود نداشت. مگر نشنیده‌ایم كه پیامبر بزرگوار اسلام(ص) در یك جلسه و در عرض چند دقیقه، تمام مراحل یك ازدواج از قبیل: خواستگاری، تعیین مهریه، خواندن عقد و ... را اجرا فرمود و دست زن و شوهر را به هم داده و روانه منزلشان می‌كردند؟!

علت های مهم دیگر:

1- از علل و ریشه‌های دیگر این مشكل، خود ما و خانواده‌های ما هستند، چرا كه اگر از همان زمان و در سن مناسب ازدواج به فكر بودیم، دیگر بعد از این‌كه كار از كار گذشت و سن بالا رفت، دچار مشكل نمی‌شدیم.
راه چاره: واقعیّت این است كه خود دختر و خانواده‌اش باید در امر ازدواج و انتخاب همسر سهیم باشند. در تاریخ صدر اسلام نقل شده است كسانی كه دختران دم بخت داشتند، در حضور پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ و در مسجد به صورت علنی برای عموم مطرح می‌كردند و هیچ گونه عیب و ایرادی هم نداشت. شاید امروزه دیگر نتوان به صورت علنی مطرح كرد، امّا می‌توان به صورت غیر مستقیم و با راهكارهایی مسئله را بیان كرد. مثلاً از فردی متدیّن و رازدار خواست كه مسأله را به فرد مورد نظر و به شكل غیر مستقیم بیان نماید.
2- تعلل و ایده آل گرایی برخی خانواده ها و خصوصاً خود دختران باعث می شود تا موقعیت ها را از دست بدهند. بعضی مواقع افكاری مانند «شاید خواستگار مناسب‌تر و بهتر و ایده آل برایم بیاید!» «شاید خواستگاری از طبقه بالا، با فرهنگ بالاتر، پولدار و با تحصیلات بالا برایم بیاید!» و ... باعث می شود كه خواستگار كنونی را كه تا حدودی با شرایط همخوانی دارد، رد كند.
راه چاره: باید خود دختر و خانواده اش، واقعیت‌گرا باشند. خود را آن گونه كه هست قبول كند و فردی را كه معیارها و شرایط اصلی ازدواج را دارد و تقریباً شبیه خود و از طبقه خود اوست و به خواستگاری او آمده، رد نكند.
اكنون چه باید كرد؟
1- در گام نخست باید در جامعه فرهنگ سازی كرد تا دستورات اصیل اسلامی عملی شود. سطح توقعات پایین آورده شود و شرایط ازدواج سخت گرفته نشود.
2- دوّم این‌كه تك تك ما باید ایمان خود را تقویت كنیم، چرا كه اگر كسی ایمانش قوی باشد و به امدادهای الهی ـ كه خود خداوند وعده داده است ـ امیدوار و اطمینان داشته باشد، دیگر از ازدواج به علّت فقر كناره‌گیری نمی‌كند. چرا كه خود خداوند فرموده است «وَ أنْكِحُوا الْایامی مِنْكُمْ ... إنْ یَكُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِم اللهُ مِن فَضْلِهِ؛ جوانان بدون همسر را همسر دهید ... اگر فقیر باشند خداوند به فضل و رحمت خود، آنان را غنی و بی‌نیاز می‌كند.» و پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در تأیید این آیه می‌فرماید: «كسی كه ازدواجش را از ترس فقر و ناداری ترك كند همانا به خداوند گمان بد برده است.» این فقط وعده نیست؛ چرا كه در زندگی روزمره، افراد بسیار زیادی را كه فقیر بودند و بعد از ازدواج از لطف الهیع تمكّن مالی پیدا كرده‌اند، را می‌بینیم.
3- اقدام بزرگترها و افراد خیّر، برای آشنایی دختر و پسر و همسریابی آنها و كمك خداپسندانه در این راه
یكی از بهترین عبادات و كارهایی كه موجب خشنودی خداوند می‌شود و در سعادت دنیا و آخرت انسان نقش دارد، وساطت در امر ازدواج و فراهم كردن مقدّمات و اسباب تشكیل خانواده جوانان است. چرا كه پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: «خداوند به كسی كه برای ازدواج دیگران اقدام نماید، برای هر قدمی كه بردارد و هر كلمه‌ای كه بگوید، اجر و ثواب عبادت یك سال كه روزها روزه‌دار باشد و شب‌ها نماز بخواند، به او عطا می‌فرماید.»
پس لازم است افرادی در این راه خیر، اقدامات خداپسندانه‌ای انجام دهند و هیچ ترسی به دل خود راه ندهند. البته در بعضی شهرها از جمله قم، مؤسساتی بدین منظور تأسیس شده است كه اقدامات خوب و خداپسندانه‌ای در زمینه مشاوره، آموزش شیوه‌های همسرداری و خانه‌داری و كمك در همسریابی و آشنایی دختر و پسر دارند.

راهكارها و توصیه‌های عملی بعد از بروز مشكل:

1- امید به لطف و گشایش‌های الهی داشته باشید و در این راه از دعا و نذر و نیاز به درگاه الهی دریغ نفرمایید.
2- توسّل به ائمه اطهار علیهم السّلام داشته باشید و آنها را واسطه قرار دهید، چه بسا كسانی كه حاجاتشان را در امر ازدواج، از حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها گرفته‌اند.
3- تلاش بیشتر و روزافزون برای شكوفایی استعدادها و توانایی‌های خود و یادگیری فنون و هنرهای مختلف و پركردن اوقات فراغت داشته باشید. دخترانی كه شایستگی های لازم در زمینه های اخلاقی، اجتماعی، مهارت‌های زندگی و امتیازات ویژه دیگر در جامعه كسب می كنند، نسبت به دیگر دختران خواهان بیشتری دارند.
4- داشتن اخلاق حسنه و خوش برخورد بودن در محیط اطراف به خصوص در خانه؛ در این راستا سعی كنید با كمال متانت و گذشت و فداكاری رفتار كرده، به آنها كمك نمایید.
5- صبور و بردبار بودن؛ چرا كه صبر و شكیبایی كلید معنویات و گشایش‌های نعمت‌ها و الطاف الهی است.
6- توجّه به ضعف‌ها و خصلت‌های ناپسند خود و رفع آنها؛ چه بسا به دلیل وجود یك صفت بد یا یك رذیله اخلاقی و رفتاری در ما، خداوند نعمتی و یا لطفی را از ما دور كند.
7- توجه نكردن به حرف و حدیث های مردم و برخورد كردن با آنها به صورت سعه صدر و گذشت از آنها با كمال بزرگواری.
8- حضور در جمع‌ها با شركت كردن در مجالس مذهبی ـ فرهنگی ـ هنری و ... و نشان دادن توانمندی‌ها و كمالات روحی و اخلاقی خود.
9- سفارش مستقیم یا غیرمستقیم به یك مؤسسه یا افراد دلسوز و مورد اعتماد.
10- توجه به این مطلب كه دنیا به آخر نرسیده و اساساً هدف اصلی و نهایی زندگی كه ازدواج كردن نیست. با ازدواج نكردن نیز می‌توان به آن اهداف متعالی دست یافت.
11- اگر سن خیلی بالا رفته و احساس می شود كه دیگر خواستگار ازدواج نكرده به سراغش نمی آید، بهترین گزینه این است كه به یك مرد زن از دست داده ولی مناسب و متدین جواب بلی بدهد.
12- در نظر داشته باشید كه در جامعه هستند جوانان مناسبی كه به هر دلیلی مثل شما هنوز هم ازدواج نكرده‌اند و دنبال مورد مناسب‌اند.
حرف آخر این كه توجه به امتحانات و آزمایش‌های الهی داشته باشیم كه مبادا با بی‌صبری، اجر خود را از دست داده و مشكلات را بیشتر نماییم. ضمن اینكه خداوند متعال كسانی را كه به هر جهت اسباب و امكانات ازدواجشان فراهم نشده و نتوانسته‌اند ازدواج كنند، دستور داده كه تقوی و پاكدامنی پیشه كنند تا خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز گرداند. «وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذینَ لا یَجِدُونَ نِكاحاً حَتّی یُغْنِیَهُم اللهُ مِنْ فَضْلِه» پس آنچه كه در زندگی در درجه اول اهمیّت دارد، بندگی و اطاعت خداوند و حفظ پاكدامنی و عفّت است.

منابع كمكی:
1- تشكیل خانواده در اسلام، دكتر علی قائمی، انتشارات امیری، 1373.
2- انتخاب همسر، ابراهیم امینی، سازمان تبلیغات اسلامی، 1372.
3- همسران، زندگی الگوی بالندگی، احمد لقمانی، انتشارات عطر سعادت، 1380.
منبع : سایت اندیشه قم

 تهیه و تنظیم: مرکز مشاوره جامعه الزهرا (س)
اردیبهشت 1403