به گزارش روابط عمومی و بین‌الملل، کارگاه «آشنایی با علم سنجی و شاخص های آن» روز شنبه 24 آذر از سوی معاونت پژوهش جامعه‌الزهرا علیهاالسلام در پژوهشگاه حضرت معصومه علیهاالسلام برگزار شد.

در این کارگاه جناب آقای احمد عابدی با اشاره به اینکه یکی از ملزومات علاقه‌مندان و پژوهشگران برای ورود به هر حوزه علمی، داشتن درکی صحیح از آن علم است، گفت: معرفی مباحثی که در محدوده هر علم می‌گنجد بیش از هر چیز ضروری محسوب می‌شود و می‌تواند زمینه‌های آشنایی‌شان را فراهم کند.

وی افزود: در این میان، بیان مفهوم، سابقه، ‌چارچوب، دامنه، اجزا و کارکردهای هر علم و همچنین تحلیل و بررسی جایگاه روابط آن در زنجیره به هم‌تنیده علوم بشری و به ویژه بیان این روابط با حوزه‌هایی که با آن، ‌وابستگی بیشتری دارند، دارای جایگاهی برجسته است.

استاد عابدی در ادامه به معرفی تاریخچه و دامنه مفهومی كتاب‌سنجي، اطلاع‌سنجی، وب‌سنجی و مجازسنجی پرداخت و گفت: كتاب‌سنجي از تحليل استنادي استفاده مي‌كند و به آن توجهي خاص نشان مي‌دهد؛ زيرا همواره اين باور وجود دارد كه يك دانشمند به دنبال شناسايي و مطالعه مقاله‌هاي مرتبط است. بنابراين شناسايي اينكه كدام مقاله‌ها به يكديگر استناد كرده‌اند، مي‌تواند براي او كارساز باشد و در شناسايي مرتبط‌ترين مقاله‌هایی كه در يك حوزه خاص وجود دارند، كمك كند.

وی بیان داشت: كتاب‌سنجي با هدف سياست علم، به تحليل استنادي نمي‌پردازد و به منظور برطرف كردن نيازهاي كتابخانه‌اي و اطلاع‌رساني از تحليل استنادي استفاده مي‌كند، اما در علم‌سنجي استفاده از فنون تحليل استنادي با هدف ارائه خدمت به سياست علم صورت مي‌پذيرد و هر گاه كتاب‌سنجي به حيطه سياست علم گام نهد، به عرصه علم‌سنجي وارد شده است و بايد آن را علم‌سنجي ناميد.

استاد عابدی با بیان اینکه اطلاع‌سنجی عبارت ‌است از مطالعه جنبه‌های کمی اطلاعات در هر شکل ممکن، گفت: انواع تحقیقات حوزه اطلاع‌سنجی در سه گروه موضوعی کلی «کاربران اطلاعات و کاربرد اطلاعات»، «خود اطلاعات» و «ارزیابی نظام‌های اطلاعاتی» دسته‌بندی می‌شود که هر یک تعریف و دسته‌بندی خاص خود را دارد. وی در ادامه به بیان تعریف دسته‌بندی هر یک از این سه گروه پرداخت و در تعریف وب‌سنجی گفت: وب‌سنجي، تحليل كمي پديده وب با استفاده از روش‌هاي اطلاع‌سنجي است كه با مسائلي از نوع مسائل مرتبط با كتاب‌سنجي سروكار دارد.

استاد عابدی تصریح کرد: امروزه مباحث وب‌سنجي به سرعت در حال گسترش‌اند و ابعادي گوناگون را از مطالعات پيوندهاي وبي گرفته تا موتورهاي كاوش، تحليل استنادي وب، توصيف وب و مانند آن دربرمي‌گيرند.

وی با تعریف علم‌سنجی و بیان اهمیت آن در سیاست علم، به بیان روابط علم‌سنجی با سایر حوزه‌ها پرداخت و تفاوت‌ها و شباهت‌های كتاب‌سنجي با علم‌سنجي بر اساس تلفیقی از نظرهای پیشگامان را مورد بررسی قرار داد و سپس به بیان چیستی و اهمیت استناد، نمایه‌های استنادی و جایگاه آن در مطالعات علم‌سنجی پرداخت.

استاد عابدی، مهم‌ترین پایگاه‌های استنادی بین‌المللی مانند پایگاه‌های استنادی مؤسسه اطلاعات علمی (Web of science، JCR، ISI، InCites)، پایگاه استنادی مؤسسه الزویر (Scopus، SciVal)  و مهم‌ترین پایگاه‌های استنادی ملی، «پایگاه استنادی علوم جهان اسلام» و «نمایه استنادی جهاد دانشگاهی» را معرفی کرد.

در بخش دیگری از کارگاه، وی به معرفی مفاهیم مرتبط با ارزیابی در علم‌سنجی همچون «مفهوم و کاربرد سنجش»، «مفهوم و کاربرد اندازه‌گیری»، «مفهوم و کاربرد ارزیابی» و «مقایسه رابطه مفهومی و کاربرد سنجش، اندازه‌گیری و ارزیابی» پرداخت و کاربرد هر یک از مفاهیم «سنجه»، «نشانگر، نماگر و نمایه»، «معیار»، «شاخص» و «استاندارد» در مطالعات علم‌سنجی را بیان کرد.

سپس با بیان سابقه و اهمیت ارزیابی و اهمیت آن در مطالعات علم‌سنجی، شاخص‌های ارزابی کیفیت مقالات را که شامل «تعداد استناد به مقاله»، «تعداد خوداستنادی»، «شاخص هرش»، «شاخص جی» و «شاخص وای» می‌شود، بررسی کرده و شاخص‌های ارزیابی کیفیت مقالات را «ضریب تأثیر»، «ضریب تأثیر رشته»، «ارزش میتو»، «شاخص فوریت» و «نیمه عمر استناد» برشمرد.

استاد عابدی در پایان جلسه کارگاهی با معرفی و تعریف پروفایل پژوهشگران، گفت: پروفایل‌های علمی ابزارهای  مبتنی بر وب، جهت انتشار اطلاعات علمی و پژوهشی افراد و دیگر مولفه‌های علمی (نظیر مجلات، دانشگاه‌ها و ...) هستند که به عنوان سیستم‌های مدیریت و نشر دانش شناخته می‌شوند. سپس به بیان اجزای پروفایل علمی، مزیت پروفایل علمی و شاخص‌های ارائه شده در پروفایل‌های علمی پرداخت.