کارگاه «آشنایی با اصول و شیوه های نقد و داوری در کرسی های آزاداندیشی» در پیش رویداد پژوهشی جامعه الزهرا علیهاالسلام برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی، کارگاه «آشنایی با اصول و شیوه های نقد و داوری در کرسی های آزاداندیشی» با ارائه حجت الاسلام والمسلمین دکتر حبیبی در پیش رویداد پژوهشی جامعه الزهرا علیهاالسلام برگزار شد.

مباحثی که در این جلسه مطرح شد عبارتند از؛

 1- تعریف تفکر انتقادی

ـ فیلسوفانی مانند سقراط، افلاطون و ارسطو تفکر انتقادی را توانایی آزمودن و تفکر درباره  اندیشه‌ها و ارزش‌ها می‌دانستند.

ـ از جان دیویی :بررسی فعال، پایدار و دقیق یک باور یا صورتی مفروض از دانش در پرتو زمینه‌های پشتیبان و نتایج بعدی آن».

ـ منظور از فعال بودن این است که ایده‌ها و اطلاعات از کس دیگری گرفته نشده باشد (که به آن پردازش منفعل می‌گوییم)؛ در عوض، فرد باید خودش بیندیشد، سؤال مطرح کند و به جمع‌آوری اطلاعات بپردازد.

ـ منظور از پایداری و دقیق بودن این است که بدون فکر کردن درباره  چیزی به نتیجه‌گیری ناگهانی نپردازیم. مهم‌ترین نکته در تعریف دیویی، زمینه‌هایی است که از باور مورد نظر پشتیبانی می‌کند. در واقع، آنچه دیویی مهم می‌داند، دلایلی است که برای باورهایمان داریم و نتایجی است که این باورها به دنبال دارند.

ـ ادوارد گلاسر که یکی از پدیدآورندگان پرکاربردترین آزمون سنجش تفکر انتقادی است، با وام گرفتن از نظریه دیویی، تفکر انتقادی را اینگونه تعریف می‌کند:

* نگرش تمایل به بررسی متفکرانه مسائل و موضوعاتی که در حیطه  تجربه  فرد قرار می‌گیرند.

* دانستن روش‌های جستجو و استدلال منطقی

* مهارت‌هایی برای اجرای روش‌های مذکور. تفکر انتقادی مستلزم تلاشی مداوم برای بررسی هر باور یا شکل مفروضی از دانش در پرتوی شواهد پشتیبان و نتایج بعدی آن است.

 

2- جایگاه تفکر انتقادی

ـ بر اساس طبقه بندی مراحل رشد شناختی، تفکر انتقادی، در مرحله پنجم قرار دارد:

1- شناخت و تفسیر؛

2- تسلط و تحلیل؛

3- توانایی ترکیب و تفکر نظام مند؛

4- نقد وارزیابی؛

5- خلاقیت و نوآوری؛

 

 ۳-ابعاد تفکر انتقادی

الف) قضاوت درباره استحکام منطقی متون ؛

ب) قضاوت در زمینه میزان ارتباط بین اطلاعات و نتیجه گیری؛

ج) قضاوت درباره انجام یک کار با استفاده از معیارهای درونی؛

 د) قضاوت در زمینه ارزش یک کار  با استفاده از معیارهای بیرونی؛

ه) داوری بر اساس هدف مورد انتظار از اثر.

 ـ تبیین دقیق موضوع و شناخت ابعاد مساله

ـ به پیشنهادات و درخواست هایی که به شما می شود ، دقت کنید؛

ـ به اطلاعاتی که داده می شود بیندیشید؛

ـ فورا عمل نکنید و به خودتان فرصت فکر کردن بدهید.

ـ پرسشگری و به چالش کشیدن

ـ به پرسیدن عادت کرده و علاوه بر آن به صورت ناخوداگاه به دنبال پاسخ آن می‌گردد. خودتان نیز سعی کنید به دنبال راه حل‌های ساده بگردید. برای اطلاع بیشتر از تکنیک سوال پرسیدن کلیک کنید.

ـ مواجهه همدلانه با دیدگاه هر صاحب نظر

ـ تلاش کنید علاوه بر فهم نظریه از منظر خود و درچاروب ساختار ذهنی خود، از منظر صاحب نظریه و به اصطلاح در پارادایم و جهان ذهین مولف نیز رک کنید؛

ـ تا حد امکان، فهم موضوع در قالب ذهنی مولف را بر فهم آن در چار چوب ذهنی خویش، مقدم کنید.

ـ عادت شکنی و رها کردن خود از کلیشه های رایج

بت های فکری بیکن

برای رسیدن به حقیقت و کشف ان و معلوم کردن مجهول با توجه به موضوع و روش مورد نظر، بیکن معتقد است موانعی بر سر راه انسان قرار دارد که انسان را گمراه می کند. بیکن آنها را «بت های انسان» می نامد. بت بنا بر تعریف بیکن سایه ای است که به جای ذات صاحب سایه می نشیند و تصویری است که جای اصل قرار گرفته است، که دارای انواعی است:

1- بت های قبیله؛ نخستین اشتباهات انسان است. خطاهایی که از خصایص طبع بشر است.

2- بت های غار یا شخصی؛ خطاهایی است که اشخاص به مقتضای طبیعت اختصاصی خود به آن دچار می شوند. مانند این که هر کس به امری دل بستگی دارد و آن را مدار و محور عقاید خود را قرار می دهد.

3- بت های بازاری؛ یعنی خطاهایی که برای مردم از نشست و برخاست یکدیگر دست می دهد به واسطه نقص و قصوری که در الفاظ و عبارات هست. زیرا، آنها را عامه وضع کرده اند و از روی تحقیق نبوده است.

4- بت های نمایشی؛ یعنی خطاهایی که از تعلیمات و استدلال های غلط حکما حاصل می شود.

بیکن با ذکر این چهار بت اشاره می کند که این ها مسائلی هستند که باعث گمراهی انسان در کسب معرفت حقیقت می شوند و باید مواظب آنها بود و تا حد امکان از آنها بود و تا حد امکان از آنها دوری کرد و در راه و طریق علمی به دور از پیش داوری و مسائل شخصی، محیطی و تعالیم گذشتگان قدم گذاشت.

 ـ افکار ، عقاید ، احتمالات ، اهداف، مفروضات ،حقایق ، تفاسیر و فرضیه های دیگران را نیز در نظر بگیرید

ـ سعی کنید از زاویۀ دیگر به موضوع نگاه کنید؛

ـ به حقایق پنهان توجه زیادی داشته باشید؛

ـ به یک فکر یا ایده نچسبید؛

ـ ذهن خود را باز بگذارید و به خود اجازه دهید که موضوع را از زاویۀ دیگری ببینید؛

ـ نکته‌ای که در تقویت مهارت تفکر انتقادی اهمیت دارد، زیر سوال بردن فرضیه‌های اساسی است. همۀ انسان‌ها نسبت به مسائل گوناگون عقاید و باورهایی دارند. در واقع این شیوۀ ذهن برای پردازش اطلاعات است تا بتواند بر اساس آن عقاید تصمیم بگیرد. اما مغز انسان در بسیاری از موارد دچار خطا و اشتباه می‌شود. پس دید خود را گسترش دهید و در مورد باورهایتان بیشتر فکر کنید. آن‌ها را زیر سوال ببرید و از خود بپرسید که اگر تمام باورهایتان درست و حقیقی نباشند چه می‌شود؟

ـ نگاه کرد به مساله از زوایای مختلف

سعی کنید در مواجه با مسائل گوناگون جای علت و معلول را عوض کنید و از نگاه دیگری قضایا را در نظر بگیرید. در این مورد می‌توان مسئلۀ معروف مرغ و تخم مرغ را در نظر گرفت. این موضوع نمونه‌ای از وارونه فکر کردن است. در مورد مسائل مختلف این مثال را در نظر داشته باشید؛ هر چیزی می‌تواند هم علت و هم معلول باشد.

ـ در جست و جوی دلایل ، مدارک و شواهدی باشید که تائید کننده یا تکذیب کنندۀ افکار ، عقاید ، احتمالات و ... باشد .

ـ انعطاف پذیری

الف) تحمل نظر مخالف را داشته باشید

ب) بر اساس نتیجۀ تفکر ، جست و جو ، بررسی و شواهد و مدارکی که در واقعیت یافته اید ، تصمیم بگیرید و اقدام مناسب را انجام دهید

ج) پس از آن که از تفکر تقاد استفاده کردید و به نتیجه رسیدید ، تردید نکنید و بر اساس تفکر خود عمل کنید

 

انواع سؤال‌ها

_ سؤال‌های مربوط به اطلاعات؛

_ سؤال‌های مربوط به تفسير؛

_ سؤال‌های مربوط به تحليل؛

_ سؤال‌های مربوط به تركيب؛

_ سؤال‌های مربوط به ارزيابي؛

_ سؤال‌های مربوط به كاربرد.

 سؤال‌هاي مربوط به اطلاعات

_ این سؤال ها در صدد تعيين اطلاعات پايه اي در مورد موقعيت هستند.

_ این سؤال ها با استفاده ازکلماتی مانند : كي، چه، كي، كجا، چطور، پرسیده می شوند.

 سؤال‌هاي مربوط به تفسير

این سؤال ها در صدد كشف روابط بين عقايد يا حوادث هستند.

_ روابط مبني بر زمان؛

_ روابط مبني بر فرايند؛

_ روابط مبني برمقايسه؛

_ روابط مبني بر تفاوت .ها

 سؤال‌هاي مربوط به تحليل

این سؤال ها درصدد مشخص نمودن اجزاي تشكيل دهنده يك فرايند يا موقعيت و درك روابط اين اجزا باكل آن هستند.

 سؤال‌هاي مربوط به تركيب

این سؤال ها در صدد تركيب نظرات براي تشكيل يك كليت جديد يا رسيدن به يك نتيجه گيري درموردحوادث آتي وايجاد راه حل ها هستند.

سؤال‌هاي مربوط به ارزيابي

این سؤال ها درصدد تعيين ارزش، حقيقت و اعتبارنسبي امورهستند تا به ما كمك كند قضاوت كرده وآگاهانه تصميم گيري كنيم.

سؤال‌هاي مربوط به كاربرد

این سؤال ها به ما كمك می كنند تا از اطلاعات يا مفاهيمي كه در يك موقعيت به دست مي آوريم درموقعيت هاي ديگر نيز استفاده كنيم.