مروری بر آثار علمی آیت‌الله محمد مؤمن

آیت الله مومن

او از مجتهدین معاصری بود که از اواسط دوره اول شورای نگهبان از سال ۱۳۶۲ با حکم امام خمینی به عضویت فقهای شورای نگهبان منصوب شد.

به گزارش روابط عمومی و بین الملل، محمد دانش‌زاده قمی مشهور به محمد مؤمن، در سال ۱۳۱۶ در قم به دنیا آمد. وی در سال ۱۳۳۲ به تحصیل علوم دینی روی آورد و در دوران تحصیل خود در علوم مختلف از محضر استادان برجسته‌ای از جمله حاج شیخ محمد واعظ زاده، آیت الله مشکینی، آیت الله شاه آبادی، شیخ ابوالفضل خوانساری، آیت الله سلطانی، آیت الله حاج میرزا محمد مجاهدی تبریزی، حضرت امام خمینی، آیت الله بروجردی، آیت‌الله محقق داماد، آیت‌الله حاج آقا مرتضی حائری، حاج آقا مصطفی خمینی و علامه سیدمحمد حسین طباطبایی بهره برده است. 
او از مجتهدین معاصری بود که از اواسط دوره اول شورای نگهبان از سال ۱۳۶۲ با حکم امام خمینی به عضویت فقهای شورای نگهبان منصوب شد و تا پایان حیات خود در این شورا عضویت داشت و آخرین بار در ۲۵ تیر ۱۳۹۲ با حکم حضرت ایت الله خامنه‌ای در سمت خود به عنوان فقیه شورای نگهبان ابقاء شد. 

از جمله مهم‌ترین مسئولیت‌های ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی می‌توان به مسئولیت انتخاب و اعزام قضات شرع دادگاه‌های انقلاب در سراسر کشور به دستور حضرت امام خمینی، ریاست دادگاه عالی انقلاب اسلامی، عضویت در شورای عالی قضایی، مدیریت حوزه علمیه قم و عضویت در شورای عالی سیاستگذاری حوزه علمیه قم از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۴، عضویت در دوره چهارم شورای عالی حوزه علمیه قم، نماینده مردم سمنان در دوره اول و دوم مجلس خبرگان رهبری، نماینده مردم قم در دوره سوم مجلس خبرگان رهبری و ریاست مجمع فقه اهل بیت (ع) اشاره کرد.

آیت الله مؤمن علاوه بر مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی آثار فراوانی در مطبوعات به چاپ رسانده است و در زمینه علوم اسلامی کتاب‌هایی مهمی را تالیف کرده که در ادامه به بررسی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.

۱- «کلمات سدیده»
«کلمات سدیده» نام کتابى است که آیت‌الله مؤمن آن را به زبان عربى در بیان چند مسئله مبتلا به و مستحدثه شرعى تألیف نموده‌اند. این کتاب از سوی انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی به چاپ رسیده است. مباحث این کتاب حول دوازده مسئله شرعى تنظیم گردیده که عبارتند از: ۱- اقدامى که حکومت اسلامى راجع به حقوق شخصى افراد انجام مى‌دهد ۲- مسئله تنظیم خانواده ۳- تلقیح مصنوعى ۴- تغییر جنسیت ۵- تشریح میت در آموزش‌هاى پزشکى ۶- پیوند اعضا ۷- سفارش ساخت کالا ۸- عقد اختیار ۹- کارت‌هاى اعتبارى ۱۰- حکم عده زنان بدون رحم ۱۱- حکم جهاد ۱۲- حکم محارب و مفسد فى الارض.

این مسائل از آن‌جایى که مسائل روز بوده و کمتر از سوى سایر فق‌ها به آن‌ها پرداخته شده، از اهمیت بسیار بالایى برخودارند. این تلاش مؤلف را مى‌توان در ردیف کارهاى ابداعى دانست که اثرات بسیار ارزش‌مندى در میان محققان و مدرسان حوزه مى‌تواند بر جاى بگذارد.

۲- «مبانی تحریر الوسیله للامام الخمینی - القضاء و الشهادت»
«مبانی تحریر الوسیله - القضاء و الشهادت» با موضوع قضاوت، گواهی و گواهان از سوی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی به زبان عربی در ۶۰۹ صفحه به چاپ رسیده است. این کتاب ترجمه و تفسیری از دو مقوله «قضا و شهادت» کتاب «تحریر الوسیله» امام خمینی است. روش ارائه مباحث در این کتاب به این صورت است که ابتدا متن اصلی تحریر الوسیله می‌آید و سپس نویسنده به شرح و تفسیر آن می‌پردازد. طلاب علوم دینی از مخاطبان این کتاب به شمار می‌آیند.

۳- «مبانی تحریر الوسیله للامام الخمینی (ره) - کتاب الحدود»
«مبانی تحریر الوسیله للامام الخمینی - کتاب الحدود» با موضوع حدود از سوی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در ۴۱۰ صفحه به چاپ رسیده است. در کتاب حاضر که به زبان عربی تدوین شده است بخشی از کتاب «تحریرالوسیله امام خمینی (ره)» با عنوان «الحدود»، به رشته تحریر در آمده است. در این کتاب نگارنده مباحثی چون، حدّ مسکر، حدّ سرقت، حدّ محارب و... را مطرح و به نقد بررسی آن‌ها می‌پردازد. متن کتاب همچون «مبانی تحریر الوسیله للامام الخمینی - القضاء و الشهادت» به این صورت تدوین شده است که ابتدا متن اصلی تحریر الوسیله می‌آید و سپس نویسنده به شرح و تفسیر آن می‌پردازد. طلاب علوم دینی از مخاطبان این کتاب به شمار می‌آیند.

۴- «تسدید الاصول»
کتاب «تسدید الاصول» با موضوع اصول فقه شیعی از سوی انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی در ۵۷۸ صفحه به چاپ رسیده است. این کتاب یک دوره کامل اصول فقه استدلالی است. کتاب حاضر ذیل یک مقدمه و پنج بخش به زبان عربی فراهم آمده است. عناوین بخش‌ها عبارت‌اند از: اوامر، نواهی، مفاهیم، عام و خاص و مطلق و مقید. دربخش‌های یاد شده، مسائل مختلف علم اصول برای طلاب علوم دینی شرح و تفسیر شده است.

۵- «الولایه الالهیه الاسلامیه، او الحکومه الاسلامیه زمن حضور المعصوم و زمن الغیبه - جلد ۱ و ۲ و ۳»
این مجموعه با موضوع حاکم و حکومت اسلامی و مسائل مربوط به آن از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی به چاپ رسیده است. در مقدمه مراد از ولى امر و ولایت امر مشخص شده و مسئله ولایت امرى مسئله‌اى غیر از نبوت و رسالت دانسته شده است. نگارنده به ادله قرآنى و روایى ولایت معصومان (ع) اشاره کرده و دو طایفه از آیات قرآن مبنى بر ولایت معصومین (ع) و وجوب اطاعت از آنان را نقل و شرح و تفسیر مى‌کند.

آیه‌هاى ولایت، اطاعت، اولویت، آیات غدیر و روایات متعدد نبوى از جمله مستندات وى در این بخش مى‌باشد. نویسنده با توجه به آیات و روایات معتبر ادعا مى‌کند که براساس آن‌ها مسئله ولایت معصومان امرى الهى است و ایشان از جانب خداوند منصوب شده و امر ولایت آنان متوقف بر بیعت مردم نیست. اگرچه بیعت کردن با ولى امر بر مردم واجب است. وى در ادامه به وسعت دایره ولایت ولى امر از جهت کشور‌ها و امکنه اشاره کرده و معتقد است که ولایت ولى امر منحصر به کشورى خاص نیست و بر همه مردم لازم است که از ولى امر اطاعت کنند.

در بخش دیگرى از کتاب، به اختیارات ولى فقیه و منابع مالى براى اعمال ولایت او اشاره نموده و شئون ولى امر را براى وضع قوانین حکومتى، مراقبت از اعمال مردم و کارگزاران حکومتى، روانه کردن مردم به حج، اجراى حدود و تعزیرات، تصدى امر قضا و نصب قضات، اقامه نماز جمعه و نمازهاى عید قربان و عید فطر، حکم به ثبوت هلال ماه‌هاى رمضان و شوال، تأسیس ادارات مختلف و نصب مسئولان مختلف مملکتى، امر کردن به جنگ و جهاد و صلح، تعیین تکلیف روابط با کشورهاى اسلامى و غیراسلامى و نظارت برهزینه کردن اموالى که در اختیار اوست مورد شرح و بررسى قرار داده است. در این زمینه‌ها نگارنده از ادله قرآنى و روایى متعددى استفاده نموده و اقوال برخى از فقهاى معتبر شیعه را نیز منعکس کرده است.

در همین راستا نگارنده این اموال را دو قسم کرده و قسمى از آن را مال ولى امر و قسم دیگر را براى مسلمانان در نظر گرفته است. یکى دیگر از اموالى که نگارنده آن را مخصوص ولى امر دانسته انفال است که وى ادله قرآنى و روایى مربوط به انفال و مالکیت ولى فقیه بر آن را بررسى نموده و مصادیق مختلف انفال مانند اراضی موات، کوه‌ها، معادن، دارایى اموات بلا وارث، اراضى بدون مالک، اموال مجهول المالک، غنایم جنگى، دریا‌ها و سایر موارد انفال را بیان کرده است.

در بخش دیگر، به اختیارات ولى امر در مالکیت خمس و خرج کردن آن اشاره شده و ادله وجوب پرداخت خمس به ولى امر و امام معصوم (ع) بیان گردیده است. ضرورت پرداخت زکات به ولى امر و تصرف او در خمس و زکات و ادله روایى و اقوال فق‌ها در این زمینه از مباحث بعدى این کتاب است.

در بخش دیگر به بحث درباره اموال مخصوص مسلمین پرداخته و در این زمینه اراضی مفتوحه عنوه، جزیه، غنایم جنگى، اسیران، و اموال زیاده از احتیاج مردم از جمله اموالى دانسته شده که اختصاص به مسلمانان دارد و ولى امر متصدى پرداخت آن است.

۶- «خاطرات آیت الله محمد مومن»
کتاب حاضر از سوی انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۷ در ۲۴۰ صفحه با موضوع خاطرات روانه بازار شد. «خاطرات آیت الله محمد مومن» حاوی خاطرات ایشان در سه بخش است: بخش اول به شرح وضعیت خانواده و تحصیلات و معرفی اساتید ایشان اختصاص یافته است. در بخش دوم به خصوصیات علمی و اخلاقی امام خمینی اشاره گردیده و در پایان به برخی از موضوعات پس از انقلاب از جمله عضویت ایشان در شورای نگهبان و مسالۀ انتخابات دورۀ سوم مجلس شورای اسلامی پرداخته شده است.

مطالب مرتبط :

اشتراک گذاری:

نظرات

نظری هنوز ارسال نشده است

ارسال نظر

ارتباط با جامعة الزهرا(س)

  • نشانی: قم، سالاریه، بلوار بوعلی
  • مرکز تلفن: ۳۲۱۱۲۰۰۰
  • دورنگار: ۳۲۹۲۵۱۱۰
  • صندوق پستی: ۳۷۱۸۵۳۴۹۳
  • کد پستی: ۳۷۱۶۹۱۶۶۵۱